MACA

MACA

Maca minangka pakaryan kang becik ditindhakake, amarga kanthi maca bisa ndadekake ngerti samubarang.  Maca kuwi gedhe paedhahe. Kanthi maca awake dhewe bakal antuk kawruh-kawruh anyar kang migunani tumrap panguripan. Menawa buubar maca, ora ana eleke menawa isine wacan mau kocritakake marang wong liya, supaya kawruh ing buku kang diwaca mau uga dimangerteni dening wong liya. Dadi ora mung dingerteni awake dhewe.Sabisa-bisa ilmu kuwi kudu ditularake marang wong liya supaya ilmu mau dadi ilmu kang mumpangati.

 Jinise maca kuwi maneka warna, kayata : maca cepet, maca banter, maca batin, lan maca endah. Kagiyatan maca kuwi umpamane : maca pawarta, maca cerkak, maca geguritan, maca dongeng, maca tulisan Jawa, maca paragraf deduktif lan induktif, lan maca pidhato.

A.     Jinis-jinising maca

·         Maca Cepet

Maca cepet iku ateges ngerti isi wacan kanthi cepet. Para pinter gawe dudutan ukara maca cepet tumrap siswa mangkene:

1.      Siswa SD/SMP kudune 200 tembung saben menit.

2.      Siswa SMA kudune 250 tembung saben menit.

3.      Mahasiswa kudune 325 tembung saben menit.

Kanggo ngetung bantere (cepete) anggone maca nganggo rumus ing ngisor  iki!

 

Tuladhane :

Saumpamane Wisnu maca 1600 tembung sajroning 3 menit 20 dhetik, mula cepete anggone Wisnu maca mangkene :

1600 tembung x 60   = 480 KPm

       200 dhetik

Cara-cara kanggo maca cepet :

1.      Aja mbolan-mbaleni tembung utawa ukara sing diwaca.

2.      Aja kesuwen mandheg sangarepe ukara.

3.      Pandelenge mripat ndhisiki tinimbang kedaling lambe.

4.     Tembung sing angel umpamane basa mancal ditinggal ndhisik.

5.      Golekana kuncine tembung ing sangisoring ukara.

·                Maca Banter

Maca banter yaiku maca kanthi kedaling lathi kang nuwuhake swara.

·                Maca Batin

Maca batin yaiku maca kanthi meneng, tutuke ora unak-unik, ora ana swarasanajan alon, sing tumandhang mung jroning batin.

·                Maca Endah

Maca endah yaiku maca kanthi ngedalake lathi (swara) awewaton aturan kang gumathuk. Maca endah kudu nggatekake lafal, jeda lan intonasine. Maca iku gunane kanggo ngetokake kaendahan kang diwaca umpamane basa lan sastrane. Maca endah kayata maca Geguritan, lsp.

B.     Kagiyatan Maca

·                Maca pawarta

Pawarta yaiku katrangan kang bisa menehi pengerten ngenani sawijining kahanan. Maca pawarta kang paling prayoga yaiku maca kang isih aktual, tegese pawarta iki mau anyar lan isih dirembug dening bebrayan agung. Maca pawarta iku ora kudu milih-milih pawarta kang aktual  wae, nanging pawarta kang wis kepungkur uga kena kanggo pengeling-eling. Pawarta iku ana kang asumber saka radhiyo, koran, majalah, tv, apadene internet. Ing njero pawarta ngemot unsur 5 W + 1 H.

·                Maca cerkak

Cerkak yaiku  cerita gancaran kang ngandhut prastawa kang ora dawa lan ora akeh alur ceritane. Ing njerone cerkak ngemot unsur-unsur intrinsik kang isine bab-bab :

1.      Paraga, yaiku sapa bae wong kang kacaritakake. Ana paraga utama (protagonis), paraga kapindho (antagonis), lan paraga pambyantu (tritagonis).

2.      Araning papan, ana ngendi dumadinind carita kuwi.

3.      Wektu kadadeyane, kapan carita kuwi dumadi.

4.     Aluring carita, kepiye kedadeyane kuwi kacaritakake. Alur carita ana kang lempeng (lurus) tegese mentas iki banjur iki, mangkono terus nganti rampung. Ana uga kang sawise iki bali maneh ngambali sadurunge, yaiku kang aran arus balik (flashback).

5.      Wekasaning carita (ending), yaiku apa kang dialami dening para paraga sawise kacaritakake. Ana kang paraga utamane nemahi cilaka tumekaning tiwas (tragedy ending), apa banjur uripe leres-kepenak (happy ending).

6.     Amanat, yaiku piwulang luhur kang kinandhut ing crita.

Carita cerkak tumekaning saiki tansah ngrenggani kalawarti-kalawarti kang basa Jawa apadene kang basa Indonesia. Ing Panjebar Semangat,  Jaya Baya, Jaya Lodhang, Pustaka Candra ripta sastra iku mesthi ana ing saben babarane. Ing piwulng maca kita diharapake bisa ngapresiasi carita cerkak kanthi nengenake maca kang endah lan necep isi surasane.

·                Maca geguritan

Geguritan yaiku iketaning basa kang memper syair, mula ana sing ngarani manawa geguritan iku syair Jawa gagrag anyar. Tembung geguritan asale saka tembung gurita, tembung gurita owah-owahan saka tembung gerita. Tembung gerita linggane gita tegese : tembang utawa syair. Geguritan sakawit tinemu ing lagu-lagu dolanan, saiki mujudake wohing kasustran puisi kang warna-warna wujuding dhapukane. Maca geguritan kuwi beda karo maca waca liyane. Ana cara lan pathokane dhewe. Cara lan pathokan kuwi antarane : kedal, cara pangucape lan gaya basa kang kudu premati. Iku kabeh perlu diwigatekake supaya sing ngrungokake bisa nangkep kaendahan lan surasane geguritan kang kowaca.

Geguritan uga diarani puisi jawa modern. Pangracike mardika, ora pinathuk guru wilangan, guru lagu, guru gatra, lan sapanuggalane kaya tembang macapat. Geguritan akeh kapacak ing kalawarti basa Jawa, luwih ngrembaka tinimbang crita cekak, uga luwih subur tinimbang tembang macapat.

·                Maca dongeng

Dongeng minangka carita kang lair karana turun-temurun saka simbah-simbahe biyen. Dongeng iku werna-werna jinise, kang saben jinis duwe karep dhewe-dhewe. Kayata fabael, sage, mite, lan legenda.

1.        Fabel             : dongeng kang paragane kewan kang bisa caturan (omong-omongan)

2.        Sage             : dongeng bab kepahlawanan.

3.        Mite              : dongeng kang isine alaming lelembut.

4.       Legenda       : dongeng bab dumadine sawijining papan utawa panggonan.

·                Maca tulisan Jawa

Bangsa Jawa sejatine mujudake bangsa kang luhur budayane. Kabukten bangsa Jawa iya duwe tulisan Jawa, kayadene bangsa Arab, India, China lan sapanungggalane. Bedane bangsa Arab lan bangsa China gelem ngleluri mring budhayane dhewe. Kepiye yen wong Jawa? Kepiye tulisane Jawa? Uga ora mokal menawa ing tembe tulisan Jawa bakal sirna, jalaran ora antuk kawigaten para mudha. Mula ayo padha dibuktekake menawa tulisan Jawa sejatine ora kalah karo tulisan bangsa liya.

·                Maca paragraf Deduktif lan Induktif

Paragraf deduktif yaiku paragraf kang ukara bakune manggon ing wiwitane paragraf. Dene liyane awujud andharan utawa ukara penerang. Dene paragraf induktif  yaiku paragraf kang ukara bakune manggon ing buri dhewe minangka dudutane. Menawa kagambar kaya mangkene.

Paragraf Deduktif

 

 

Paragraf Induktif

 

·                Maca pidhato

Sesorah utawa pidhato iku wose medhar kandha ing sangarepe wong akeh kanthi ancas (tujuan)tinamtu. Ancasing sesorah bakal nemtokake underan (topik) kang cocog. Topiking pidhato ana kang gepok-senggol karo babagan ekonomi, sosial, seni budhaya, olahraga, pendhidikan, kasarasan, tetanen, lan sapanunggalane. Medharake sawenehing bab ing sangareping wong akeh (audience) kanthi ancas tinamtu asung : pakabaran, panjurung, pangajak, panyaruwe, lan panglipur.

Pidhato minangka sawijining pakaryan kang ora saben wong bisa nindhaake. Pakaryan iki mbutuhake ketrampilan micara. Arepa mung micara, nanging menawa ora kerep digladi uga ora bisa. Ana ing pidhato mbutuhake kewanen kang gedhe. Ngandharake sadhengah bab ing ngarepe wong liya kudu bisa mudhengake kang ngrungokake. Dadi basa kang digunakake ora kudu nganggo basa rinenga lan malah ndadekake pamireng bingung. Ananging luwih prayoga menawa nggunakake basa kang gampang dimangerteni dening wong liya, ora usah basa kang ndakik-ndakik.